Wileński dziennik Bronisława Piłsudskiego (1882‒1885)
W ramach serii „Studia i Materiały” Instytutu Polonika ukazało się niezwykle cenne źródło autobiograficzne – młodzieńczy dziennik Bronisława Piłsudskiego, młodszego brata marszałka, znajdujący się w zbiorach Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie.
Rękopis gimnazjalnego dziennika Bronisława Piłsudskiego z lat 1882‒1885 jest cennym zabytkiem polskiej literatury. Badania nad nim rozpoczęła w 2018 r. w Wilnie dr hab. Jolanta Żyndul w ramach projektu finansowanego przez Instytut Polonika, który miał na celu przygotowanie tego materiału źródłowego do druku. Autorka podeszła do realizacji projektu wyjątkowo sumiennie. Nie lada zadaniem było samo odczytanie rękopisu. Czasochłonna była identyfikacja postaci, porównanie źródła z odpisem w maszynopisie oraz omówienie błędów powstałych podczas jego przepisywania.
W 2020 r. trwały prace edytorskie i redakcyjne. Tekst został opracowany na bardzo wysokim poziomie badawczym i opatrzony przypisami, wstępem i innymi dodatkami (mapy, ilustracje, tablice genealogiczne, indeksy, bibliografia). Z pewnością wielkim atutem tej publikacji jest brak ingerencji autorki opracowania w kształt zapisu rękopiśmiennego i brak modernizacji pisowni. Czytelnik ma zatem szansę obcowania z autentycznym zabytkiem literatury, spotkania się niemal z „żywą historią”, dzięki czemu staje jakby bliżej prawdy, ówczesnej rzeczywistości.
Ze względu na różnorodność informacji i przemyśleń odzwierciedlających czas, w którym żył i dorastał Bronisław Piłsudski, jest to doskonała literatura nie tylko dla historyków zajmujących się latami 80. XIX w., lecz także dla wielu innych badaczy obyczajowości litewskiego dworu tamtego okresu. Z pewnością zainteresuje też Czytelników, którzy pragną poczuć klimat polskiego Wilna sprzed stu czterdziestu lat. To interesujące źródło autobiograficzne i historyczne obejmuje codzienność dojrzewającego chłopca, wiadomości na temat obyczajów jego środowiska i innych sfer społecznych przede wszystkim w Wilnie, ale i na północnych Kresach. Diariusz Bronisława jest niczym opowieść o czasie minionej Polski, o przeżyciach „zwykłego-niezwykłego” młodego człowieka z drugiej połowy XIX w.
Publikacja ukazała się w ramach serii naukowej „Studia i Materiały”.
