Sztuka polonijna w Kanadzie
Dorobek 50 lat twórczej emigracji polskiej w Kanadzie po 1939 r. jest bogatym wkładem do jej kultury i ważnym rozdziałem powojennej historii sztuki w Polsce. Zakończono 3‑letnie prace nad Słownikiem polskich artystów plastyków w Kanadzie w XX wieku.
Los emigranta jest długą i trudną drogą w nowym społeczeństwie, w odmiennym języku i kulturze. Los emigranta-artysty bywa jeszcze trudniejszy, jeśli zamierza on kontynuować twórczość poza własnym krajem… zwłaszcza w kraju uważanym przed wojną za pustynię kulturalną.
Polskie środowisko artystyczne w Kanadzie w XX w. zasilane było przez trzy kolejne fale artystów i inteligencji, przybyłe tuż po wojnie, potem w okresie PRL‑u i w czasie stanu wojennego w latach 80. Początkowo reprezentowali oni głównie malarstwo figuratywne, tworzyli w stylu postimpresjonistycznym, kontynuowali szkołę realizmu matejkowskiego, daleką od kanadyjskich gustów zapatrzonych na Nowy York i tworzoną tam sztukę nieprzedstawiającą. Przebrzmiały akademizm i realizm przegrywał jednak w konkurencji z pejzażem północy w stylu Groupe of Seven czy z malarstwem abstrakcyjnym, stąd też często polscy rzeźbiarze figuratywni skłaniali się w stronę abstrakcji, a malarze liryczni wybierali surrealizm. Niemniej sztukę polonijną długo przenikał emocjonalny pierwiastek patriotyczno-nostalgiczny. Z biegiem lat sztuka naszych rodaków, osiadłych w Kanadzie, poddała się procesowi komercjalizacji. Artyści poszli w stronę grafiki użytkowej, fotografii, multimediów, własnych firm łączących sztukę z produkcją przemysłową. Zapotrzebowanie na rzemiosło artystyczne skierowało wielu w stronę ceramiki, tkactwa, metaloplastyki. Polacy zdobywali też posady na wyższych uczelniach artystycznych, udzielali prywatnych lekcji malarstwa, uczestniczyli w kanadyjskich targach sztuki i rzemiosła, zakładali galerie, organizowali wystawy, przygotowywali wykłady i konferencje na temat polskiej historii, sztuki i kultury. Słowem, nadawali ton polonijnemu życiu kulturalno-artystycznemu.
Efektem projektu badawczego, realizowanego od 2018 r. pod kierunkiem prof. dr. hab. Jana W. Sienkiewicza, jest Słownik polskich artystów plastyków działających na obczyźnie w XX wieku, w którym dr Katarzyna Szrodt ocaliła i scaliła wiedzę na temat twórczości polskich artystów plastyków tworzących na emigracji w Kanadzie po 1939 r. Śladów rodzimej działalności artystycznej badaczka poszukiwała w centrach polonijnych w Montrealu, Ottawie, Toronto, London, Edmonton, Calgary, Hamilton i Vancouver. W przygotowanym raporcie studyjnym K. Szrodt rozpoznała charakter i kształtowanie się polskiego środowiska artystycznego. W ramach prac dokumentacyjnych stworzyła końcowo katalog 100 haseł biograficznych artystów polskich uzupełniony materiałem ikonograficznym, które będą udostępnione w zasobach cyfrowych Instytutu Polonika.
